Lezing

Martha Nussbaum

Filosofe & activiste

Verslag

Filosoof Henk Vandaele presenteerde Martha Nussbaum als een toegankelijke filosofe. Hij legde in zijn bespreking de klemtoon op haar visie op opvoeding en emotie.

Een korte inleiding over haar biografie werd gevolgd door een dieper ingaan op haar denken over samenleven. Hij vertrok vanuit de vaststelling dat wij blijkbaar voortdurend in een crisis beland zijn. Daarmee bedoelt men — lees: de politiek - doorgaans een economische crisis (jobs, jobs, jobs!). Maar klopt dit wel? We stellen vast dat het BNP over de laatste decennia steeds maar gegroeid is, dat materiële welvaart in de meeste gezinnen substantieel is toegenomen.

Martha Nussbaum daarentegen heeft het in de eerste plaats over een pedagogische crisis, een crisis van het opvoeden. Opvoeden waartoe? Meer marktgericht of meer democratie gericht? Dat het marktdenken sterk is toegenomen in quasi alle onderwijsinstellingen illustreerde Henk Vandaele met verschillende voorbeelden uit de praktijk. Het mag duidelijk zijn: de culturele opleiding is de laatste jaren fel in de verdrukking geraakt. Het zijn vooral de zgn. STEM-vakken (Science — Technology — Engineering en Mathematics) die, zeker in de Angelsaksische wereld, sterk opgewaardeerd werden. De menswetenschappen staan fel onder druk en daarom breekt Nussbaum een lans om naar het voorbeeld van de opleiding in de middeleeuwen, eerst een parcours van de “artes liberales”, de vrije kunsten af te leggen. Nussbaum verzet zich ook tegen een zwart/wit denken — de zuiveren tegenover de onzuiveren - Dit wijst op een emotionele onrijpheid, die dan vaak leidt tot conflict, geweld en niet samenleven. In haar geschriften probeert Nussbaum dan ook duidelijk te maken dat een humane opvoeding leidt tot emotionele rijpheid waardoor wij kunnen leren omgaan met het onzuivere. Maar samenleven is ook de vreemde in ons leven toelaten. Henk Vandaele verwees daarbij naar het “Familiar Stranger”-concept van de Jamaïcaanse socioloog Stuart Hall. Niemand begrijpt zichzelf helemaal, het vreemde zit ook verborgen in onszelf. Nussbaum houdt een sterk pleidooi voor mildheid tegenover anderen. Samenleven… wij moeten het leren, het is een pedagogische voorwaarde voor echte democratie.

Tot slot illustreerde Hank Vandaele Nussbaums ideeën over mildheid, menselijkheid en opvoeding aan de hand van een animatiefilmpje over het Vikingjongetje Hiccup (de zuivere!) die vriendschap sluit met een draak (de onzuivere!), “How to train your dragon”.

Bijlage van zondag 4 juni 2023